Metaverse son günlerde adını sıkça duymaya başladığımız bir kavram. Metaverse’ü yaratımına katkıda bulunabileceğimiz, istediğimiz zaman bağlanabileceğimiz ve bağlanırken bilgisayara ihtiyaç duymayacağımız bir sanal dünya olarak düşünebiliriz. Yani Matrix filminde karşımıza çıkan bir alternatif evren gibi nitelendirilebilir.

Metaverse Nedir?
Metaverse geniş bir terimdir. Metaverse kavramından ilk kez 1992 yılında Neal Stephenson’ın ‘Snow Crash’ kitabında söz edilmiştir. Genellikle insanların internet üzerinden erişebilecekleri, paylaşılan sanal dünya ortamlarını ifade eder.
Meta ve universe kelimelerinin birleşiminden oluşmuş Meta-universe ifadesinin kısaltılmışı olarak kullanılan Metaverse, bildiğimiz evrenden yani universe’den ayrılarak deneyimleyeceğimiz, gerçek ve sanal dünyanın bilim kurgu ile birleştiği yeni bir ‘dijital dünya’ olarak tanımlanabilir. Metaverse, tüm sanal dünyaların, artırılmış gerçeklik ve İnternet’in toplamı da dahil olmak üzere, neredeyse geliştirilmiş fiziksel gerçeklik ve fiziksel olarak kalıcı sanal alanın yakınsamasıyla oluşturulan kolektif bir sanal paylaşılan alandır.
Metaverse Yeni Nesil İnternet midir ya da İnternetin Yerine Geçmesi mi Planlanmaktadır?
Eski Yunancada birlikte ya da ötesinde anlamlarına gelen “Meta” ve evren anlamına gelen “Universe” kelimelerinin birleşiminden oluşan, Türkçe’ye ‘Evrenler Ötesi’ ya da ‘Öte Evren’ olarak geçen bu kavram ile, İnternet’in bugüne kadar görülmemiş bir formuyla tanışmış olacağız.
Metaverse kavramı, fiziksel gerçeklikle artırılmış ve sanal gerçekliğin birleştiği ortak bir online dünyalar topluluğunu ifade etmektedir. Metaverse’ü, arkadaşlarınızla buluşabileceğiniz, seyahat edebileceğiniz, alışveriş yapabileceğiniz ve hatta çalışabileceğiniz bir ortam olarak düşünebilirsiniz.
Çok yeni bir kavram olmasına rağmen, yakın bir zamanda ilginç bir Metaverse deneyimi yaşandı: Bir açık arttırmada 69 milyon $’a satılan bir NFT eserin, onu satın alan 2 kripto para girişimcisi tarafından The Souk yani Çarşı adı verilen sanal bir anıtta sergilenmesi planlandı. Bu anıtı inşa etmek için, New York’ta dünyaca ünlü mimarlarla çalışıldı ve bu anıtın 4 Kasım 2021’de açılışı yapıldı. Üstelik sadece 69 milyon $’a satın alınan bir eser sergilenmedi o çarşıda; canlı konserler, etkinlikler ve fikir liderlerinin katıldığı çeşitli toplantılar da yapıldı.  Dünyaca ünlü ‘gerçek’ mimarlara tasarlatılan bu yer aslında ‘sanal’ bir ortamdı. Ve bütün bunlar Metaverse’ün içinde gerçekleşti. Çarşı, şehir, ülke, gezegen, evren… Metaverse işte tüm bunların hepsini kapsayan ve birleştiren bir kavram olma yolunda ilerliyor.
Teknoloji Firmaları Metaverse ile Neyi Hedeflemektedir?
Teknoloji Araştırma ve Danışmanlık şirketi Gartner Analisti Tuong Nguyen, Metaverse’ü iletişim için henüz belirlenmemiş protokolleri kullanacak, bağımsız ancak birbirine bağlı ağların kalıcı ve sürükleyici “dijital ortamı” olarak tanımladı.  Facebook, Epic Games, Microsoft, Sony Electronics gibi önde gelen teknoloji firmaları, Internetin Metaverse ile genişleyeceğine ve geleceğin burada olduğuna inanmakta. Dolayısıyla tüm bu teknoloji şirketleri bu gelecek çağın merkezinde yer almak istemekte.
Kripto paralarla ilgilenenler bu yeni evreni kendilerinin inşa etmeye başladıklarını belirtseler de, oyun yaratıcıları çoktan orada yaşamaya başladıklarını söylüyorlar. Oyun dünyasında World of Warcraft’tan başlayan günümüzde Second Life, Fortnite, Roblox ve Minecraft ile devam eden oyunlar sadece kendi sanal dünyalarını değil aynı zamanda sanal ekonomilerini de yarattılar. Örneğin, Fortnite evreninde oyun oynamanın yanı sıra, 12 milyon kişinin izlediği bir konser de gerçekleştirilebiliyor.
İşte Metaverse, bunların hepsinin ve hatta bizim yaşadığımız fiziksel dünyanın da bir arada olduğu, eş zamanlı olarak birden çok yerde bulunup farklı işlerle meşgul olabileceğimiz, ortak bir dünya sunuyor. Var olan evrenlerin ötesinde bir dünya…
Facebook Metaverse Şirketine mi Dönüşüyor?
Geçtiğimiz haftalarda Facebook şirketi hem logosunu hem de ismini “Meta Platforms” (kısa ismiyle “Meta”) olarak değiştirdi ve dünyanın en büyük sosyal ağı Facebook kendisini bu yapının bir alt şirketi olarak konumlandırdı. Önümüzdeki 5 yıl boyunca bu alana Avrupa Birliği’nde 10.000 yeni yüksek profilli pozisyon oluşturma planlarını duyurdu. Ayrıca Facebook, çalışanlarının 5’te birini bu işe ayıracağını ve yılda en az 5 milyar dolarlık yatırım yapacağını belirtti. Facebook Metaverse kavramına öylesine inanıyor ki; 2014 yılında 2 milyar dolar harcayarak Oculus’ü satın alması bu dünyaya girişin ilk adımı idi.  Bugün inşa edilmekte olan metaverse için giriş noktası yine sanal gözlükler olacak. VR ve AR’ye büyük yatırım yapan Facebook, yaklaşık üç milyar kullanıcısını çeşitli cihazlar ve uygulamalar aracılığıyla birbirine bağlamayı planlamakta.
Şirketin kurucusu Zuckerberg’e göre, mobil internetten sonraki en büyük yenilik Metaverse olacak. Böylesine büyük bir yenilik tek başına bir şirketin üstesinden gelebileceği bir şey olamaz. O yüzden tüm dijital endüstri, şirketler, kullanıcılar, içerik üreticileri, geliştiriciler ve tasarımcılar ortaklaşa çalışarak bunu inşa edecek. İnsanların Metaverse’de hayal edebileceği her şeyi yapabileceğini söyleyen Zuckerberg, “Bu evrende, işe gidip gelmeden ofise, arkadaşlarınızla bir konsere veya ebeveyninizin oturma odasına anında bir hologram olarak ışınlanabileceksiniz” diyor.
Metaverse Fiziksel ve Sanal Arasındaki Sınırı Kaldırıyor mu?
Metaverse aslında sadece sanal bir dünyayı değil, fiziksel dünyadaki varlığımızın bir eşini ve fiziksel dünyanın bir alternatifini yaratarak içinde var olabileceğimiz çift taraflı geçişken bir yapı sunuyor. Sadece fizikselden sanala geçişi değil, verilerin fiziksel konuma, nesnelere ya da duyulara aktarılması yoluyla, sanaldan fiziksele doğru da geçişi sağlıyor. Veri evreninde yaşadığınızı, fiziksel evrende duyumsayabiliyor, hissedebiliyorsunuz. İşte bu nedenle, Metaverse “sanal evren” tanımından çıkıyor ve bildiğimiz tüm evrenlerin kesişimi olan bir “öte evren” özelliğine ulaşıyor.
Metaverse’ü farklı kılan en önemli özelliklerden biri, bugüne kadar tecrübe ettiğimiz pek çok sistemi bir arada barındıracak olmasıdır. Örneğin, bu dünyanın içinde, 3D avatarınızla şirketteki bir iş toplantısına katılıp, ardından sosyalleşmek üzere sosyal platformlar tarafına geçerek arkadaşlarınızla “yüz yüze” hissiyle buluşmanız, birlikte bir konsere ya da sinemaya gidebilmeniz mümkün olacak. Hatta eş zamanlı olarak birden çok yerde bulunup, birden çok işle de meşgul olabilirsiniz. Tüm bunları yaparken, fiziksel olarak da kendimizi bu dünyada gibi hissedebilecek olmamız, gerçeklik algımızın tamamen flulaşmasına, fiziksel ve sanal arasındaki sınırın neredeyse yok olmasına yol açacak. Ve işin en ilginç yanı, bu dünya başkaları tarafından yaratılmış olmak zorunda değil. Biz de bu dünyayı oluşturabilecek, değiştirebilecek, ona katkıda bulunabileceğiz.
Tüm bu konular göz önüne alındığında; bu kavramın Internet kadar önemli ve kalıcı olabilmesi için ortak protokoller geliştirilmesi; bir sistem, bir dil icat edilmesi gerekmekte ve bu sistem sadece teknoloji geliştirici firmalarına da bırakılmamalı. Aksi takdirde, insanlığa faydadan çok zarar getirebilecek, sosyal olarak insanları birbirinden koparabilecek bir teknolojik gelişme olarak karşımıza çıkabilir.

Kaynakça
1. Metaverse Nedir?. https://teknolojigundemin.com/metaverse-nedir/
2. Metaverse. https://tr.wikipedia.org/wiki/Metaverse
3. Metaverse Riding on NFT Boom, Says Owner of $69 Million Digital Artwork. https://economictimes.indiatimes.com/tech/technology/metaverse-riding-on-nft-boom-says-owner-of-69-million-digital-artwork/articleshow/86183207.cms
4. Teknoloji Şirketleri Metaverse ile Fiziksel Dünyayı Ele Geçirmek İstiyor. https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/teknoloji-sirketleri-metaverse-ile-fiziksel-dunyayi-ele-gecirmek-istiyor/2406328
5. Facebook, Yeni Oluşturacağı ‘Metaverse’ İçin AB’de 10 Bin Kişiyi İstihdam Edecek. https://tr.euronews.com/2021/10/18/facebook-yeni-olusturacag-metaverse-icin-ab-de-10-bin-kisiyi-istihdam-edecek
6. İnternetten Sonra Bu Mu Gelecek? Metaverse Nedir? https://barisozcan.com/internetten-sonra-bu-mu-gelecek-metaverse-nedir/
7. İnternetin Geleceği Olarak Görülen Metaverse Nedir? https://tr.euronews.com/next/2021/11/06/meta-universe-nedir-metaverse-ile-ilgili-neler-biliniyor
8. Metaverse Kuruluyor: Öte Evren’de Yaşamak İster miydiniz?, Dicle Yurdakul. https://www.politikyol.com/metaverse-kuruluyor-ote-evrende-yasamak-ister-miydiniz/